Những đội chiêng nữ nơi cao nguyên đại ngàn

Những năm gần đây, trong các buôn làng của người đồng bào các dân tộc thiểu số (DTTS) bản địa ở Lâm Đồng ra đời và hoạt động nhiều đội chiêng nữ. Và, tiếng chiêng Mẹ đã hòa vào mạch nguồn của dòng chảy văn hóa ngân vang giữa chốn cao nguyên đại ngàn…

Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên

Hòa trong dòng chảy của “Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên” (đã được UNSSCO công nhận năm 2005), hơn 10 năm qua các tỉnh trong khu vực Tây Nguyên đã có nhiều chủ trương, chính sách đầu tư nhằm bảo tồn và phát triển văn hóa cồng chiêng – bản sắc văn hóa đặc trưng của các DTTS Tây Nguyên. Nhờ đó, các lễ hội văn hóa cồng chiêng tổ chức hàng năm; việc truyền dạy kỹ thuật đánh chiêng cho thanh niên các DTTS; tôn vinh các nghệ nhân có nhiều đóng góp trong việc giữ gìn, phát triển văn hóa cồng chiêng…được chính quyền và ngành VH,TT&DL các địa phương chú trọng duy trì.

Ở Lâm Đồng, từ năm 2007 đến nay, UBND tỉnh giao Sở VHTTDL hằng năm phối hợp với chính quyền và ngành Văn hóa các huyện, thành phố luân phiên và đã tổ chức thành công 10 lần Lễ hội Văn hóa cồng chiêng toàn tỉnh. Từ lễ hội này đã thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ loại hình văn hóa cồng chiêng trong vùng đồng bào các DTTS trong tỉnh. Ngoài 12 đội chiêng của 12 huyện, thành phố, hiện nay trong các xã, các thôn, buôn đã hình thành và hoạt động hơn 100 đội, nhóm cồng chiêng thu hút hàng ngàn nghệ nhân tham gia biểu diễn. Đặc biệt, những năm gần đây xuất hiện trong các Lễ hội văn hóa cồng chiêng toàn tỉnh có các nữ nghệ nhân cùng tham gia diễn tấu tạo ấn tượng mạnh đối với đông đảo người thưởng thức, nhất là du khách nước ngoài.

Đội chiêng nữ đầu tiên dưới chân núi LangBian

Từ sự xuất hiện đội chiêng nữ đầu tiên dưới chân núi LangBian (buôn Bon Dưng, xã Lát, huyện Lạc Dương) gồm 6 nghệ nhân khá lớn tuổi; đó là những người đàn bà Kơ Ho – Lạch, Kơ Ho -Cil đánh chiêng tuổi đời đã qua 70, 80 mùa rẫy vẫn dẻo dai dóng lên âm vang những bài chiêng rộn ràng giữa đại ngàn Nam Tây Nguyên hùng vĩ ! Mạch nguồn như dòng Đạ Nhim ngày tháng cứ tuôn trào; để từ đó hàng chục đội chiêng nữ liên tiếp ra đời tại các buôn làng xa xôi dù đời sống kinh tế còn nhiều khó khăn, như: đội chiêng nữ của người Kơ Ho – Sre dưới chân núi Brah Yàng (thôn KaLa, xã Bảo Thuận, huyện Di Linh); hay tại huyện nghèo Đam Rông đã có tới 2 đội chiêng nữ của người dân tộc M’nông, đó là đội chiêng nữ thôn Liêng Trang 2 (xã Đạ Tông) và đội chiêng nữ trẻ ở thôn Liêng Krắc 1 (xã Đạ M’rông) tháng ngày ngân vang tiếng chiêng Mẹ !

Cũng xuất phát từ niềm “mê” chiêng, mới đây tại thị trấn Đinh Văn, huyện Lâm Hà, 12 cô gái Kơ Ho tuổi đời còn khá trẻ (người lớn tuổi nhất cũng mới 40) đã hội tụ lại thành lập đội chiêng nữ của riêng mình; mời các nghệ nhân về truyền dạy và chỉ trong một thời gian ngắn đội chiêng này đã tấu nhuần nhuyễn 3 bài chiêng cơ bản: Gungme (Đón khách), Chingting (Mừng chiến thắng) và Rơhrach (Đuổi chim) và có mặt trong các cuộc đua tài với các đội chiêng khác trong vùng…

Nghệ nhân trong các đội chiêng nữ đều là nông dân

Điều đáng quý là nghệ nhân trong các đội chiêng nữ đều là nông dân, ngày lên nương rẫy tối về thả hồn theo các điệu chiêng trầm, bỗng rộn ràng mời gọi khách bước vào điệu xoan Tây Nguyên bên chóe rượu cần sóng sánh hương mật của núi rừng…

Ông Nguyễn Đức Tài- Chủ tịch UBND huyện Lâm Hà cho biết, để bảo tồn và phát huy văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, lãnh đạo huyện đã ban hành nghị quyết chuyên đề tập trung việc bảo tồn giá trị văn hóa của các DTTS đang sinh sống trên địa bàn, nhất là các xã vùng DTTS, các cụm dân cư có các nhóm dân tộc đặc thù để xây dựng các mô hình mới; đội chiêng nữ thị trấn Đinh Văn ra đời đã đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa của cộng đồng. Sắp tới lãnh đạo huyện sẽ nhân rộng mô hình này trên địa bàn toàn huyện…

Theo Sở VHTTDL tỉnh Lâm Đồng, những gần đây, ngành Văn hóa đã phối hợp với chính quyền các địa phương trong tỉnh tổ chức hơn 100 lớp truyền dạy kỹ thuật đánh cồng, đánh chiêng cho đông đảo nam, nữ thanh niên các DTTS (do các nghệ nhân lớn tuổi, giàu kinh nghiệm trực tiếp truyền dạy). Đây là những hạt nhân sẽ bổ sung lực lượng đáng kể, có chất lượng cho các đội chiêng, nhóm chiêng tại các địa phương trong tỉnh.

Hy vọng, những năm tới trên các buôn làng của vùng đất cao nguyên xanh này sẽ xuất hiện nhiều nghệ nhân trẻ, nghệ nhân nữ cùng tấu khúc ca hùng tráng giữa đại ngàn Tây Nguyên…

Thanh Dương Hồng

dân tộc thiểu số, nghệ thuật